Жаңалықтар архивы

"Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 22-бабына сәйкес, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылды өз құзыреті шегінде барлық мемлекеттік органдар, ұйымдар, квазимемлекеттік сектор субъектілері мен лауазымды адамдар жүргізуге міндетті.

Сыбайлас жемқорлық ұғымы

Сыбайлас жемқорлық-жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамдардың, мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдардың, мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдарға теңестірілген адамдардың, лауазымды адамдардың өздерінің лауазымдық (қызметтік) өкілеттіктерін және соған байланысты мүмкіндіктерін жеке өзі немесе делдалдар арқылы мүліктік (мүліктік емес) игіліктер мен артықшылықтар алу немесе табу мақсатында заңсыз пайдалануы өзіне немесе үшінші тұлғаларға, сондай-ақ артықшылықтар мен артықшылықтар беру арқылы осы адамдарға пара беру.

Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық — бұл үшін заңда әкімшілік немесе қылмыстық жауаптылық белгіленген, сыбайлас жемқорлық белгілері бар құқыққа қайшы, кінәлі түрдегі іс-әрекет (әрекет немесе әрекетсіздік).

Пара

Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі парамен байланысты қылмыстың екі түрін қарастырады:

• пара алу (366 бап);
• пара беру (367 бап).

Пара алу — ең қауіпті лауазымдық қылмыстардың бірі, әсіресе егер оны адамдар тобы жасаса немесе бопсалаумен бірге жүрсе, ол лауазымды адамның заңды немесе заңсыз әрекеттері (әрекетсіздігі) үшін артықшылықтар мен артықшылықтар алудан тұрады.

Пара беру-лауазымды адамды заңды немесе заңсыз әрекеттер (әрекетсіздік) жасауға көндіруге, не берушінің пайдасына, оның ішінде жалпы қамқорлығы немесе қызмет бабында бетімен кетушілік үшін қандай да бір артықшылықтар беруге, алуға бағытталған қылмыс.

Пара деп түсініледі:

Заттар-ақша, оның ішінде валюта, банктік чектер және бағалы қағаздар, бағалы металдар мен тастардан жасалған бұйымдар, автомашиналар, Тамақ өнімдері, бейнетехника, тұрмыстық аспаптар және басқа да тауарлар, пәтерлер, саяжайлар, қала сыртындағы үйлер, гараждар, жер учаскелері және басқа да жылжымайтын мүлік.

Қызметтер мен пайдалар — емдеу, жөндеу және құрылыс жұмыстары, санаторийлік және туристік жолдамалар, шетелге сапарлар, ойын-сауық және басқа да шығыстарды өтеусіз немесе төмендетілген құнмен төлеу.

Параның бүркемеленген түрі - жоқ борышты өтеу түріндегі банктік қарыз, төмен бағамен сатып алынған тауарларды төлеу, тауарларды жоғары бағамен сатып алу, парақорға, оның туыстарына, достарына жалақы төлеу арқылы жалған еңбек шарттарын жасасу, жеңілдікті кредит алу, дәрістер, мақалалар мен кітаптар үшін қаламақыны көтеру, "кездейсоқ" казинодағы ұтыс, жалдау ақысының азаюы, кредит бойынша пайыздық мөлшерлемелердің ұлғаюы және т. б.

Пара алғаны үшін кім қылмыстық жауапкершілікке тартылуы мүмкін?

Мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілетті лауазымды адам және оған теңестірілген адам пара алушы деп танылуы мүмкін.

Жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамдар — мемлекет функциялары мен мемлекеттік органдардың өкілеттіктерін тікелей орындау үшін Қазақстан Республикасының Конституциясында, Қазақстан Республикасының конституциялық және өзге де заңдарында белгіленген лауазымдарды атқаратын адамдар.

Сатып алу ұғымы

Коммерциялық немесе өзге де ұйымда басқару функцияларын орындайтын адамға ақшаны, бағалы қағаздарды немесе өзге де мүлікті заңсыз беру, сол сияқты параға сатып алуды жүзеге асыратын адамның мүддесінде өзінің қызмет бабын пайдаланғаны үшін оған мүліктік сипаттағы заңсыз қызмет көрсету — Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде коммерциялық параға сатып алу деп аталады (253-б.).

Пара алу және коммерциялық параға сатып алу үшін жаза

Пара алу Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде пара беруден гөрі қоғамға қауіпті әрекет ретінде қарастырылады.

Пара алу:

Мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамның не оған теңестірілген адамның немесе жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамның не лауазымды адамның, сол сияқты шет мемлекеттің немесе халықаралық ұйымның лауазымды адамының жеке өзі немесе делдал арқылы ақша, бағалы қағаздар, өзге де мүлік, мүлікке құқық немесе өзіне мүліктік сипаттағы пайда түрінде пара алуы (әрекетсіздігі) үшін пара берушінің немесе ол өкілдік ететін адамдардың пайдасына жасаған әрекеттері (әрекетсіздігі) үшін, егер мұндай әрекеттер (әрекетсіздік) осы адамның қызметтік өкілеттіктеріне кіретін болса, не ол лауазымдық жағдайына байланысты осындай әрекеттерге (әрекетсіздікке) ықпал ете алады, сол сияқты жалпы қамқорлығы немесе жол берушілігі үшін – мүлкі тәркіленіп, белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып, параның жиырма еселенген сомасынан елу еселенген сомасына дейінгі мөлшерде айыппұл салуға не бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.

Пара беру:

Мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамға не оған теңестірілген адамға немесе жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамға не лауазымды адамға, сол сияқты шет мемлекеттің немесе халықаралық ұйымның лауазымды адамына жеке өзі немесе делдал арқылы пара беру-параның жиырма еселенген сомасынан отыз еселенген мөлшерде айыппұл салуға не бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады, мүлкі тәркіленіп немесе онсыз, белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып.

Парақорлыққа делдал болу

Парақорлыққа делдал болу, яғни пара алушы мен пара берушіге олардың арасында пара алу және беру туралы келісімге қол жеткізуге немесе оны іске асыруға ықпал ету, – мүлкі тәркіленіп немесе онсыз, белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып, параның он еселенген сомасынан жиырма есеге дейінгі мөлшерде айыппұл салуға не үш жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады қызметі. (368 бап).

Пара беру немесе бопсалау жағдайында қалай әрекет ету керек

• пара беруші (пара беруші) параны қабылдаудан (беруден) үзілді-кесілді бас тарту ретінде немесе дайындық ретінде түсіндіруі мүмкін асығыс сөздерге жол бермей, өте сақ, сыпайы, ұқыпсыз әрекет ету;
• Сізге ұсынылған шарттарды мұқият тыңдау және есте сақтау (сомалардың мөлшері, тауарлардың атауы және қызметтердің сипаты, параны беру мерзімдері мен тәсілдері, коммерциялық параға сатып алу нысаны, мәселелерді шешу реттілігі);
• параны беру уақыты мен орны туралы мәселені келесі әңгімеге дейін кейінге қалдыруға тырысу және келесі кездесу үшін сізге жақсы таныс орын ұсыну;
• әңгіме барысында бастама көтермеңіз, көбірек" қабылдауға жұмыс жасаңыз", әлеуетті пара алушыға (пара берушіге)" сөйлесуге " мүмкіндік беріңіз, сізге мүмкіндігінше көп ақпарат беріңіз;
• егер сізде диктофон болса, пара беру немесе оны бопсалау туралы ұсынысты (жасырын) жазып алуға тырысыңыз.

Пара беру немесе бопсалау фактісінен кейін бірден не істеу керек?

Бұл факт туралы Қазақстан Республикасының Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс — қимыл агенттігіне баяндалсын.

Дайындалып жатқан қылмыс туралы ауызша немесе жазбаша хабарламамен сіздің жұмыс орныңыз бойынша құқық қорғау органдарының біріне немесе олардың жоғары тұрған органдарына жүгіну қажет.

Жергілікті билік органдарының өкілдері, құқық қорғау органдарының және өзге де мемлекеттік мекемелердің қызметкерлері тарапынан пара ұсыну немесе қорқытып алу жағдайларында сіз олардың қызметкерлері жасаған қылмыстардың жолын кесу мәселелерімен айналысатын осы органдардың өз қауіпсіздік бөлімшелеріне тікелей жүгіне аласыз.

Сізге пара беру немесе оны бопсалау туралы хабарлама жіберген құқық қорғау органы басшысының қабылдауына бару.

Сізге пара беру немесе оны бопсалау туралы ұсыныс жасау фактісі туралы өтініш жазу:

• лауазымды тұлғалардың қайсысы (тегі, аты, әкесінің аты, лауазымы, мекемесі) Сізге пара ұсынады немесе пара талап етеді;
• ұсынылған немесе қорқытып алынған параның сомасы мен сипаты қандай;
• қандай нақты әрекеттер (немесе әрекетсіздік) үшін сізге пара ұсынылады немесе пара сұрайды;
• параны тікелей беру қай уақытта, қай жерде және қалай жүргізілуі тиіс;
• бұдан әрі құқық қорғау органының нұсқауларына сәйкес әрекет ету;
• белгіленген тәртіпте жіберу.

Білу керек!

Қылмыстар туралы ауызша хабарламалар мен жазбаша мәлімдемелер құқық қорғау органдарында қылмыстың жасалған орны мен уақытына қарамастан тәулік бойы қабылданады.

Құқық қорғау органының кезекші бөлімінде сізді тыңдауға және ауызша немесе жазбаша нысандағы хабарды қабылдауға міндетті. Бұл жағдайда сіз хабарламаны қабылдаған қызметкердің тегі, лауазымы және жұмыс телефоны туралы сұрауыңыз керек.

Сіздің өз өтінішіңіздің құқық қорғау органында тіркелгені туралы белгісі бар көшірмесін немесе хабарламаны қабылдаған қызметкер туралы мәліметтер және оның қолы, тіркеу нөмірі, құқық қорғау органының атауы, Мекенжайы және телефоны, хабарламаның қабылданған күні көрсетілетін талон-хабарламаны алуға құқығыңыз бар.

Құқық қорғау органында Сізден алынған хабарлама (арыз) Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкес процестік әрекеттерді жүзеге асыру үшін дереу тіркелуге және жоғары тұрған басшыға баяндалуға тиіс.

Сіздің өтінішіңіздің орындалуымен айналысу тапсырылған құқық қорғау органынан қабылданатын шаралардың сипаты туралы білуге және Сіздің құқықтарыңыз бен заңды мүдделеріңізге қатысты мәселелер бойынша неғұрлым толық ақпарат алу үшін тиісті бөлімше басшысының сізді қабылдауын талап етуге құқығыңыз бар.

Сізден пара беру туралы хабарламаны (арызды) қабылдаудан бас тартқан жағдайда сіз осы заңсыз әрекеттерге жоғары тұрған инстанцияларға шағымдануға, сондай-ақ құқық қорғау органдары мен әлеуетті құрылымдардың қызметіне прокурорлық қадағалауды жүзеге асыратын жоғары тұрған органға құқық қорғау органдары қызметкерлерінің заңсыз әрекеттеріне шағым беруге құқығыңыз бар.

Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық фактісі туралы хабарлаған немесе сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте өзге де жолмен жәрдемдескен адамдарды көтермелеу жөніндегі Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл органының әрекетіне немесе әрекетсіздігіне сот тәртібімен шағым жасалуы мүмкін.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылға жәрдемдесетін адамдарға қол сұғылмаушылық кепілдіктері

Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық фактісі туралы хабарлаған немесе сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылға өзге де түрде жәрдемдесетін адам мемлекеттің қорғауында болады.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске жәрдемдесетін адам туралы ақпарат мемлекеттік құпия болып табылады және қолданыстағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнамада көзделген органдардың немесе заңда белгіленген тәртіппен соттың сұрау салулары бойынша ғана ұсынылады. Бұл ақпаратты жария ету заңда белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады.

Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық фактісі туралы хабарлаған немесе сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылға өзге де түрде жәрдемдесетін адам Қазақстан Республикасының Үкіметі көздеген тәртіппен көтермеленеді.

Қажет болған жағдайда сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жүргізетін органдар сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылға жәрдемдесетін адамдардың жеке қауіпсіздігін қамтамасыз етеді.

Көрінеу жалған ақпарат хабарлаған адам белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапты болады.

"КОРЭМ" АҚ Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша сенім телефоны: +7 (7172) 649-179